Wielu właścicieli gruntów traktuje nieruchomości jako inwestycję, która z czasem zyskuje na wartości. Działka kojarzy się z bezpieczeństwem, stabilnością i możliwością zysku przy sprzedaży. Rzadziej myśli się jednak o tym, że posiadanie ziemi to także szereg obowiązków prawnych i finansowych, które mogą zaskoczyć, zwłaszcza gdy w grę wchodzą spadki, darowizny czy podziały nieruchomości. Brak wiedzy w tym zakresie może prowadzić do kosztów, które niekiedy sięgają nawet 64% wartości sprzedawanego gruntu, a także do obowiązku zapłaty 19% podatku dochodowego czy 2% podatku od czynności cywilnoprawnych.
Podatki i opłaty – o czym trzeba pamiętać
Każdy właściciel gruntu musi pamiętać o obowiązku opłacania corocznego podatku od nieruchomości, którego wysokość ustala gmina w granicach maksymalnych stawek przewidzianych w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych. W przypadku gruntów rolnych zastosowanie może mieć podatek rolny, o ile działka nie została wyłączona z produkcji rolnej. Warto także zweryfikować, czy grunt nie jest objęty opłatą za użytkowanie wieczyste, która choć jest stopniowo przekształcana, w niektórych przypadkach nadal obowiązuje.
Spadkobierca, który odziedziczy grunt, musi nie tylko zgłosić nabycie do urzędu skarbowego, lecz także pamiętać o aktualizacji danych w ewidencji gruntów i księdze wieczystej oraz zgłoszeniu do gminy celem naliczenia podatku od nieruchomości. Zaniedbanie tych obowiązków może skutkować sankcjami, zaległościami podatkowymi lub nawet blokadą sprzedaży nieruchomości.
– Sprzedaż gruntu odziedziczonego w spadku nie zawsze oznacza konieczność zapłaty podatku. Kluczowe znaczenie ma tzw. pięcioletni okres karencji, liczony od końca roku, w którym nieruchomość nabył spadkodawca. Jeśli zmarły był właścicielem gruntu dłużej niż pięć lat, spadkobierca może sprzedać działkę od razu, bez konieczności zapłaty 19% podatku dochodowego. Jednak sprzedaż przed upływem tego okresu oznacza obowiązek zapłaty podatku PIT od osiągniętego dochodu.– mówi adwokat Michał Pomorski, specjalista w zakresie prawa podatkowego z kancelarii Pomorski Tax Legal Finance.
Możliwość uniknięcia podatku daje także tzw. ulga mieszkaniowa. Dochód ze sprzedaży gruntu, przeznaczony w ciągu trzech lat od końca roku podatkowego, w którym dokonano sprzedaży, na własne cele mieszkaniowe, takie jak zakup mieszkania, budowa domu czy spłata kredytu, może być zwolniony z PIT.
Darowizna czy sprzedaż w rodzinie – co się bardziej opłaca
Właściciele często stają przed wyborem, czy przekazać działkę dzieciom w darowiźnie, czy sprzedać ją w ramach rodziny lub na wolnym rynku. Darowizna gruntu w tzw. grupie zerowej, obejmującej najbliższych członków rodziny, rodziców, dzieci, wnuki czy małżonka, może być całkowicie zwolniona z podatku od spadków i darowizn, pod warunkiem zgłoszenia jej do urzędu skarbowego w terminie sześciu miesięcy. Brak zgłoszenia może oznaczać obowiązek zapłaty podatku, nawet mimo rodzinnych więzi.
Sprzedaż gruntu wiąże się natomiast z innym zestawem kosztów. Jeżeli od momentu nabycia gruntu przez spadkodawcę lub właściciela nie upłynęło pięć lat, dochód z transakcji jest opodatkowany 19% PIT. Dodatkowo nabywca musi zapłacić 2% podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC). Dla przykładu, sprzedaż działki za 1 mln zł wiąże się z koniecznością zapłaty 20 tys. zł PCC przez kupującego, przy czym wprowadzono pod pewnymi warunkami ulgę w podatku pcc, która ma wspierać osoby kupujące pierwsze mieszkanie na rynku wtórnym.
Sprzedaż dzieciom może mieć jednak zaletę w postaci kosztów uzyskania przychodu. Syn czy córka, którzy kupią grunt za cenę rynkową, przy ewentualnej dalszej odsprzedaży mogą pomniejszyć podatek dochodowy o koszt nabycia (a rodzice nie zapłacą podatku dochodowego od sprzedaży jeśli byli właścicielami nieruchomości ponad 5 lat). W przypadku darowizny takiej możliwości nie ma, co może prowadzić do znacznie wyższego podatku przy dalszej sprzedaży nieruchomości.
– Przykład pokazuje, jak duża może być różnica. Gdy ojciec sprzeda synowi mieszkanie lub grunt za 1 mln zł, a syn sprzeda je po trzech latach za 1,5 mln zł, zapłaci podatek tylko od zysku 500 tys. zł, czyli 95 tys. zł. Jeśli jednak syn otrzymałby mieszkanie w darowiźnie i sprzedał je za tę samą kwotę, podatek wyniósłby aż 285 tys. zł, bo opodatkowana byłaby cała kwota sprzedaży – mówi adwokat Michał Pomorski, specjalista w zakresie prawa podatkowego z kancelarii Pomorski Tax Legal Finance.
Jeśli jednak rodzina chciałaby środki uzyskane ze sprzedaży nieruchomości przekazać dzieciom lub wnukom to najlepiej byłoby sprzedać nieruchomość a środki przekazać w ramach darowizny. Wtedy osoba taka nie miałaby obowiązku wydatkowania tych środków w terminie 3 lat celem uniknięcia zapłaty podatku dochodowego od sprzedaży. Często bowiem taka osoba posiada już mieszkanie a środki te mają pełnić inną rolę.
Kiedy fiskus uzna sprzedaż działek za działalność gospodarczą
Sprzedaż gruntów może być uznana za działalność gospodarczą, a nie prywatne zarządzanie majątkiem. Dzieje się tak, gdy właściciel nie ogranicza się do pojedynczej transakcji, lecz podejmuje szereg działań, które mają zwiększyć atrakcyjność i wartość terenu. Przykładem może być sytuacja, w której właściciel gruntu dzieli dużą działkę na 20 mniejszych, wytycza drogi, doprowadza media, wnioskuje o uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy, a dodatkowo korzysta z usług geodety, architekta czy biura sprzedaży nieruchomości.
W takich okolicznościach urząd skarbowy może uznać, że właściciel prowadzi działalność gospodarczą. Oznacza to, że sprzedaż działek nie będzie już traktowana jako sprzedaż prywatna, zwolniona z podatku PIT lub VAT po pięciu latach, lecz jako przychód z działalności gospodarczej.
W konsekwencji może powstać obowiązek zapłaty 23% podatku VAT (w przypadku gruntów), podatku dochodowego według skali – 12% do 120 tys. zł dochodu rocznie, a powyżej tej kwoty, 32% oraz składki zdrowotnej w wysokości 9%.
Może się więc zdarzyć, że fiskus po kilku latach od sprzedaży zakwestionuje sposób rozliczenia i zażąda zaległych podatków wraz z odsetkami. W skrajnych przypadkach łączna suma danin może sięgnąć nawet 64% wartości sprzedanych gruntów. Dodatkowo właścicielowi mogą grozić zarzuty karno-skarbowe z uwagi na brak prawidłowego rozpoznania transakcji jako działalności gospodarczej.
Podział działki – ile trwa i co trzeba zrobić
– Podział działki to proces administracyjno-geodezyjny, który może potrwać od kilku tygodni do nawet kilkunastu miesięcy, w zależności od sprawności urzędów i skomplikowania sprawy. Pierwszym krokiem jest zlecenie podziału uprawnionemu geodecie, który przygotuje projekt. Następnie składa się wniosek do urzędu gminy lub miasta o zatwierdzenie podziału. Urzędnicy weryfikują zgodność projektu z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego lub wydają decyzję o warunkach zabudowy. Po zatwierdzeniu projektu konieczna jest aktualizacja ewidencji gruntów i wpisów w księdze wieczystej. Dopiero wtedy nowo wydzieloną działkę można sprzedać – mówi adwokat Michał Pomorski, specjalista w zakresie prawa podatkowego z kancelarii Pomorski Tax Legal Finance.
Nie każdy grunt drożeje
Choć grunty często zyskują na wartości, nie zawsze tak się dzieje. Wartość działki może spaść, jeśli zmieni się miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego i wykluczy np. zabudowę mieszkaniową. Do 30 czerwca 2026 roku wszystkie gminy muszą uchwalić nowe plany ogólne. Jeżeli właściciel nie zadba o swoje interesy na etapie ich tworzenia, może się okazać, że działka traci potencjał inwestycyjny, a jej sprzedaż staje się trudna lub wręcz niemożliwa.
Sprzedaż gruntu może również prowadzić do problemów podatkowych, zwłaszcza gdy urząd uzna transakcję za działalność gospodarczą. Wówczas zamiast prostego 19% podatku od prywatnej sprzedaży, właściciel może zostać obciążony całą serią podatków i składek, co w skrajnych przypadkach oznacza konieczność oddania fiskusowi nawet ponad połowy wartości całej transakcji.
– Posiadanie gruntu to nie tylko potencjalny zysk, ale także szereg obowiązków i ryzyk. Warto sprawdzić, jakie konsekwencje może mieć planowana darowizna, sprzedaż czy podział działki, zanim podejmie się decyzję – podsumowuje adwokat Michał Pomorski, specjalista w zakresie prawa podatkowego z kancelarii Pomorski Tax Legal Finance.
Leave a Reply